Vậy số hàng đó sẽ đi đâu? Khi chuỗi cung ứng thay đổi, nhiều doanh nghiệp sẽ chuyển nhà máy sang các nước khác để tránh thuế cao – giống như những gì họ từng làm trong cuộc chiến thương mại trước. Một số khác có thể tìm cách lách luật. Tuy nhiên, dù hợp pháp hay không, những cách này cũng khó bù đắp được sự sụt giảm lớn về nhu cầu từ Mỹ – thị trường nhập khẩu hàng hóa lớn nhất thế giới. Phần lớn số hàng này sẽ đổ sang các nước khác, dù các nước đó có sẵn sàng hay không.

Lách thuế sẽ không còn dễ như trước

Kết thúc nhiệm kỳ đầu của ông Trump, khoảng 2/3 hàng hóa Trung Quốc vào Mỹ đã bị đánh thuế với mức trung bình 19% (so với 3% trước đó). Nhiều doanh nghiệp đã tìm cách “lách” bằng cách đổi nhãn hàng, gửi hàng qua nước thứ ba, hoặc khai giá thấp hơn. Theo Goldman Sachs, năm 2023 có khoảng 120 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc đã trốn thuế thành công.

Nhưng lần này, mọi chuyện sẽ khó hơn. Ông Trump đang áp thuế gần như toàn bộ hàng Trung Quốc, trừ một vài mặt hàng công nghệ và dược phẩm. Điều đó khiến các chiêu “đổi nhãn” trở nên vô dụng. Những nước trung chuyển như Mexico hay Việt Nam cũng bắt đầu cẩn trọng hơn với các công ty Trung Quốc, vì họ sợ Mỹ trả đũa ngược lại vào hàng hóa của chính họ.

Tổng thống Mexico – bà Claudia Sheinbaum – thậm chí đã tuyên bố sẵn sàng hợp tác với Mỹ để kiểm soát việc “lách thuế”, kể cả việc áp thêm thuế và kiểm tra các cửa hàng Trung Quốc tại Mexico.

Hàng Trung Quốc sẽ tràn sang các nước khác

Khi không bán được vào Mỹ, Trung Quốc sẽ đẩy hàng hóa sang các khu vực khác – đúng lúc mà các nước láng giềng đã lo hàng Trung Quốc nhiều rồi. Do tăng trưởng trong nước yếu, Trung Quốc đang bơm tiền vào sản xuất, khiến lượng hàng xuất khẩu tăng mạnh. Họ còn giảm giá xuất khẩu 20% kể từ 2023 để cạnh tranh.

Hệ quả là Trung Quốc đang xuất siêu rất mạnh sang châu Á và Mỹ Latinh, trong khi xuất siêu sang Mỹ – châu Âu chậm lại. Năm ngoái, Trung Quốc bị kiện 198 vụ tại WTO, riêng Ấn Độ chiếm 37 vụ.

Các chính phủ lo lắng là dễ hiểu. Ví dụ Thái Lan: sản lượng công nghiệp giảm 10% kể từ 2019, trong khi nhập siêu từ Trung Quốc thì tăng gấp đôi. Các ngành như điện tử – máy tính bị ảnh hưởng nặng, sản lượng giảm tới 40%, dù từng hy vọng phát triển thành trung tâm sản xuất laptop.

Các ngành hưởng lợi trước đây giờ cũng gặp khó

Ngay cả những nước từng được hưởng lợi từ chiến tranh thương mại trước – như Việt Nam – cũng đang gặp sức ép. Ví dụ, ngành đồ chơi tại Việt Nam trị giá 1 tỷ USD, có đầu tư từ các hãng lớn như Lego hay Bandai Namco, giờ phải cạnh tranh với hàng giá rẻ từ Trung Quốc vốn trước đây bán cho Mỹ.

Tương tự, ngành dệt may cũng chịu ảnh hưởng. Năm ngoái Mỹ nhập 29 tỷ USD hàng dệt từ Trung Quốc. Nhưng hiện nay, ông Trump đã loại bỏ quy định cho phép miễn thuế với các đơn hàng nhỏ dưới 800 USD – điều từng giúp các công ty như Temu hay Shein phát triển. Hàng Trung Quốc chuyển hướng có thể khiến ngành dệt may ở Ấn Độ và Bangladesh bị ảnh

hưởng theo.

Các nước châu Á sẽ phản ứng thế nào?

Một số nước như Ấn Độ và Indonesia từng nhanh chóng phản ứng trước làn sóng hàng giá rẻ Trung Quốc. Nhưng những nước khác như Malaysia và Thái Lan lại khá dè dặt, vì không muốn làm mất lòng Trung Quốc.

Tuy nhiên, khi hàng Trung Quốc tiếp tục dư thừa và tràn ra khắp nơi, áp lực lên các nước này sẽ ngày càng lớn trong thời gian tới.