Sáu tháng trước, khi Donald Trump còn đang vận động tranh cử để trở thành tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ, ông hứa hẹn sẽ mang đến một nền kinh tế “chiến thắng” và kiểm soát lạm phát. Khi đó, có vẻ như cử tri đã tin vào điều này.

Nhưng giờ đây, mọi chuyện đã khác. Theo khảo sát mới nhất của Conference Board, niềm tin của người tiêu dùng đã chạm mức thấp nhất trong 12 năm, thậm chí còn thấp hơn ngưỡng thường báo hiệu một cuộc suy thoái sắp diễn ra. Điều đáng lo ngại hơn là cử tri kỳ vọng lạm phát sẽ vượt mức 6%, một phần do tác động từ thuế quan của Trump, cao hơn đáng kể so với năm ngoái.

Tất nhiên, yếu tố chính trị có thể ảnh hưởng đến kết quả khảo sát, khi dữ liệu từ Pew cho thấy đảng viên Dân chủ tỏ ra bi quan hơn. Tuy nhiên, những lo ngại này không chỉ xuất hiện trong một cuộc khảo sát. Chúng đang được phản ánh rộng rãi hơn và mới đây, Austan Goolsbee, một quan chức cấp cao của Cục Dự trữ Liên bang đã cảnh báo rằng tâm lý tiêu dùng xấu đi có thể khiến Fed khó cắt giảm lãi suất, điều mà Trump rất mong muốn để tránh nguy cơ bùng nổ nợ công.

Chính quyền Trump có thể làm gì?

Một giải pháp rõ ràng là giảm bớt lo ngại về thuế quan. Nhưng điều này khó có thể xảy ra, đặc biệt là trước ngày 2/4 - ngày mà Trump gọi là “ngày giải phóng.” Ông luôn coi thuế quan là một công cụ đàm phán quan trọng, trong khi các cố vấn như Peter Navarro khẳng định chúng không gây ra lạm phát.

Thay vào đó, một yếu tố đang được Trump và các cố vấn chú ý là giá dầu. Một số quan chức trong chính quyền tin rằng đây có thể là công cụ quan trọng giúp kiềm chế lạm phát, dù thực tế, cách tiếp cận này cũng bộc lộ nhiều mâu thuẫn trong chính sách của Trump.

Trên lý thuyết, Trump có quan điểm rõ ràng về nhiên liệu hóa thạch. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent từ lâu đã ủng hộ chiến lược “ba mũi tên,” đặt mục tiêu giảm thâm hụt ngân sách xuống 3%, đạt tăng trưởng 3%, và tăng sản lượng dầu khí thêm 3 triệu thùng/ngày.

Theo Bessent, khẩu hiệu “drill, baby, drill” không chỉ giúp củng cố nền công nghiệp Mỹ mà còn tăng cường vị thế địa chính trị của nước này bằng cách làm suy yếu khả năng kiểm soát giá dầu của OPEC. Quan trọng hơn, giá xăng thấp có thể giúp bù đắp tác động từ thuế quan và giảm lạm phát, ít nhất là theo logic của chính quyền Trump.

Bởi lẽ, chi phí năng lượng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách hộ gia đình mà còn là một trong những chỉ số lạm phát dễ nhận biết nhất đối với cử tri. Như nhà tâm lý học hành vi Daniel Kahneman từng nói, giá xăng là một "thước đo trực quan" mà người tiêu dùng dựa vào để đánh giá tình hình kinh tế.

Hơn nữa, giá dầu thấp còn có thể tạo thêm lợi thế cho Trump trong đàm phán với các nước sản xuất dầu lớn như Nga và Ả Rập Xê Út. Chính vì vậy, một số ý kiến trong Nhà Trắng cho rằng Trump nên nhắm đến mục tiêu đưa giá dầu về mức 60 USD, hoặc thậm chí 50 USD/thùng - thấp hơn đáng kể so với mức 70 USD hiện nay.

Ba rào cản lớn

Tuy nhiên, có ba trở ngại đáng kể đối với kế hoạch này.

Thứ nhất, Trump không muốn làm mất lòng Ả Rập Xê Út quá mức. Dù vậy, một số cố vấn tin rằng Mỹ có thể giảm thiểu tác động bằng cách mua dầu từ Ả Rập Xê Út để bổ sung kho dự trữ quốc gia.

Thứ hai, theo một cuộc khảo sát do Fed Dallas công bố tuần này, các công ty dầu đá phiến ở Mỹ đang lo ngại đến mức từ chối mở rộng sản xuất. Một nhà điều hành trong ngành cho biết: “Việc chính quyền đe dọa đưa giá dầu về mức 50 USD đã khiến công ty chúng tôi phải cắt giảm kế hoạch đầu tư cho năm 2025 và 2026.”

Dù chính quyền Trump đang cố gắng thúc đẩy sản xuất bằng cách nới lỏng quy định cấp phép và công kích năng lượng tái tạo, số lượng giàn khoan hoạt động gần đây thực tế lại giảm nhẹ, theo tính toán của JPMorgan. Đây là một nghịch lý đáng chú ý, bởi trong chính quyền Joe Biden trước đó, số lượng giàn khoan lại tăng mạnh.

Thứ ba, chính sách đối ngoại của Trump có thể làm tăng giá dầu thay vì giảm. Những căng thẳng ở Trung Đông, chẳng hạn như các cuộc tấn công gần đây nhằm vào nhóm Houthi, thường khiến giá dầu tăng vọt. Tương tự, thuế quan cũng có thể đẩy giá lên cao hơn. Tuần này, giá dầu tăng sau khi Trump đe dọa áp đặt trừng phạt và thuế quan thứ cấp đối với các nước mua dầu từ Venezuela.

Canada sẽ đóng vai trò gì?

Một yếu tố khác cần theo dõi là Canada. Nếu Mark Carney, thủ tướng mới của Canada, muốn làm hài lòng Trump, ông có thể cam kết cung cấp thêm dầu cho Mỹ với giá rẻ. Hiện Canada sản xuất khoảng 6 triệu thùng dầu thô mỗi ngày và Mỹ là khách hàng tiêu thụ dầu lớn nhất thế giới.

Trump có thiện cảm cá nhân với Carney, vì vậy kịch bản này hoàn toàn có thể xảy ra. Tuy nhiên, nếu Carney từ chối và Trump phản ứng bằng cách khơi mào một cuộc chiến thương mại toàn diện, chính sách năng lượng giá rẻ của ông có thể bị phá sản, ngay cả khi một cuộc suy thoái thường kéo giá dầu xuống thấp hơn.

Kết luận

Nếu chính sách năng lượng của Trump có vẻ mâu thuẫn, thì bạn không phải là người duy nhất cảm thấy bối rối. Một phần, sự mập mờ này là chiến thuật có chủ ý nhằm gia tăng lợi thế đàm phán. Nhưng ngay cả Trump cũng không thể phớt lờ những tín hiệu từ các cuộc khảo sát người tiêu dùng mãi mãi.

Nếu kỳ vọng lạm phát tiếp tục tăng cao, chúng ta có thể thấy Trump nhắc lại khẩu hiệu “drill, baby, drill” với tần suất dày đặc hơn. Đây có thể là một tuyên bố thách thức, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của sự lo lắng ngày càng lớn trong chính quyền Trump.