Quyết định cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản của BoE vào tuần trước không phải một cú sốc, nhưng vẫn khiến giới quan sát bất ngờ. Nguyên nhân nằm ở sự thay đổi lập trường đột ngột của Catherine Mann – người trước đây được coi là có quan điểm “hawkish” nhất trong Ủy ban Chính sách Tiền tệ (MPC). Từ kêu gọi giữ nguyên lãi suất, bà bất ngờ chuyển sang ủng hộ một đợt cắt giảm mạnh tay 50 điểm cơ bản. Trong cuộc phỏng vấn với Financial Times, Mann cho rằng triển vọng kinh tế Anh đã suy yếu đáng kể, buộc BoE phải hành động quyết liệt hơn. Nhìn vào các số liệu hiện tại, bà không phải không có lý.

Mức lãi suất cơ bản 4.5% hiện cao hơn đáng kể so với mức trung lập – điểm cân bằng mà chính sách tiền tệ không tác động tích cực hay tiêu cực đến nền kinh tế. Trong khi đó, lạm phát đã giảm xuống 2.5%, gần với mức mục tiêu, và nền kinh tế Anh vẫn đang “dậm chân tại chỗ”. Khi tổng cầu suy yếu, áp lực lạm phát cũng theo đó mà giảm, làm dấy lên câu hỏi: phải chăng chính sách tiền tệ hiện tại đang quá chặt chẽ, bóp nghẹt tăng trưởng?

Kinh tế suy yếu, thị trường lao động co hẹp

Các dữ liệu sắp được Văn phòng Thống kê Quốc gia (ONS) công bố vào thứ Năm dự kiến sẽ cho thấy nền kinh tế Anh gần như không tăng trưởng trong nửa cuối năm 2024. Từ khi Công đảng lên nắm quyền vào mùa hè năm ngoái, niềm tin của cả doanh nghiệp và người tiêu dùng đều đi xuống. Một phần nguyên nhân đến từ quyết định của Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves khi tăng mức đóng góp bảo hiểm quốc gia (NICs) đối với doanh nghiệp trong Ngân sách mùa Thu, đẩy chi phí lao động lên cao, kéo theo làn sóng cắt giảm tuyển dụng.

Khảo sát của các nhà tuyển dụng công bố hôm thứ Hai cho thấy thị trường lao động Anh đang trong tình trạng tồi tệ nhất kể từ đại dịch COVID-19. Các doanh nghiệp đối mặt với chi phí đầu vào gia tăng nhưng lại không thể dễ dàng kết chuyển sang người tiêu dùng trong bối cảnh nhu cầu yếu.. Điều này có thể giúp kìm hãm lạm phát trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, nó cũng là dấu hiệu đáng lo ngại cho tăng trưởng kinh tế.

BoE có đang quá thận trọng?

Những yếu tố trên cho thấy chính sách tiền tệ hiện tại có thể đang thắt chặt quá mức. Thị trường tài chính đang đặt cược vào ít nhất ba lần cắt giảm 25 điểm cơ bản nữa trước khi năm 2025 kết thúc. Nhưng với tốc độ tăng trưởng yếu ớt hiện nay, có lý do để tin rằng BoE cần hành động nhanh hơn. Đặc biệt, khi phần lớn các khoản vay thế chấp tại Anh có lãi suất cố định, việc cắt giảm lãi suất sẽ mất thời gian để thực sự cải thiện dòng tiền của các hộ gia đình.

Dẫu vậy, vẫn còn nhiều rủi ro. Dự báo mới nhất của BoE cho thấy lạm phát có thể tăng tạm thời trong những tháng tới. Một số cú sốc giá – bao gồm giá năng lượng cao hơn và tác động của việc tăng NICs từ tháng Tư – có thể đẩy lạm phát lên 3.7% vào cuối năm nay. Trên lý thuyết, các ngân hàng trung ương thường bỏ qua những cú sốc tạm thời, nhưng Anh đã sống chung với lạm phát cao quá lâu. Nếu các doanh nghiệp phản ứng bằng cách tiếp tục tăng giá bán lẻ, nền kinh tế có thể rơi vào tình trạng đình lạm – lạm phát cao đi kèm với tăng trưởng yếu.

Bất ổn kinh tế hiện cũng đang ở mức đáng báo động. Không ai có thể chắc chắn những căng thẳng thương mại toàn cầu sẽ tác động đến Anh ra sao. Thậm chí, dữ liệu thị trường lao động từ ONS cũng đang mất độ tin cậy do tỷ lệ phản hồi khảo sát giảm sút. Những yếu tố này khiến BoE gặp khó khăn trong việc xác định liệu nền kinh tế đang chững lại do cầu giảm hay do nguồn cung bị gián đoạn.

Với những rủi ro đó, chiến lược hợp lý hơn là tiến hành các đợt cắt giảm từng bước 25 điểm cơ bản, và chỉ đẩy nhanh tốc độ nếu lạm phát tăng thực sự chỉ là nhất thời. Chính sách tiền tệ luôn là bài toán cân bằng rủi ro, và dù việc giảm lãi suất nhanh hơn có vẻ hấp dẫn, cách tiếp cận thận trọng sẽ giúp BoE giữ được sự linh hoạt cần thiết. Catherine Mann có thể đúng về chẩn đoán, nhưng một cú cắt giảm mạnh 50 điểm cơ bản vào lúc này vẫn là quá sớm.

Trọng trách vẫn thuộc về chính phủ

Dù việc cắt giảm lãi suất có thể tạm thời hỗ trợ nền kinh tế Anh thoát khỏi trạng thái trì trệ và giúp chính phủ giảm bớt chi phí vay, nhưng đó không phải là giải pháp cho những vấn đề cốt lõi đang kìm hãm tăng trưởng. Chính sách tiền tệ chỉ có thể xoa dịu phần nào các triệu chứng, chứ không thể chữa lành những căn bệnh sâu xa của nền kinh tế. Trọng trách khôi phục sức sống dài hạn không nằm ở BoE, mà thuộc về chính phủ – nơi có thể định hướng chính sách tài khóa, cải cách cơ cấu và thúc đẩy động lực tăng trưởng thực sự.

Vấn đề của nước Anh không đơn giản chỉ là lãi suất cao. Gốc rễ sâu xa hơn nằm ở tăng trưởng kinh tế èo uột, năng suất lao động thấp và niềm tin kinh doanh đang dần suy giảm. Các doanh nghiệp đang đối mặt với chi phí vận hành ngày càng lớn, nhưng triển vọng lợi nhuận lại không rõ ràng, khiến họ ngần ngại mở rộng đầu tư và tuyển dụng. Trong khi đó, thị trường lao động đình trệ và thu nhập thực tế không có dấu hiệu cải thiện khiến tiêu dùng cũng bị bóp nghẹt. Nếu Thủ tướng Keir Starmer và Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves không đưa ra một chiến lược tài khóa hợp lý, cân bằng giữa kích thích kinh tế và duy trì kỷ luật tài chính, thì mọi động thái từ BoE cũng chỉ giống như một liều thuốc giảm đau nhất thời – giúp xoa dịu tình trạng hiện tại nhưng không thể giải quyết căn nguyên.

Giới đầu tư và doanh nghiệp không chỉ cần những biện pháp kích thích ngắn hạn, mà quan trọng hơn, họ cần một tầm nhìn kinh tế dài hạn, một lộ trình rõ ràng để khôi phục đà tăng trưởng bền vững. Những vấn đề như cải cách thị trường lao động, nâng cao năng suất, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và đổi mới công nghệ cần được đặt lên bàn nghị sự một cách nghiêm túc. Nếu không có các bước đi quyết liệt và có tính chiến lược từ chính phủ, ngay cả khi BoE mạnh tay cắt giảm lãi suất, nền kinh tế Anh vẫn có nguy cơ mắc kẹt trong vòng xoáy tăng trưởng thấp, thu nhập đình trệ và bất ổn tài chính kéo dài – một viễn cảnh đầy rủi ro mà chính phủ Starmer chắc chắn không muốn đối mặt.