Chỉ trong hơn hai năm, Fed đã nâng lãi suất quỹ liên bang (ảnh hưởng đến lãi suất trên hầu hết mọi lĩnh vực) từ gần bằng 0 lên hơn 5.25%. Đây là một sự thay đổi lớn, đồng thời cũng đánh dấu một bước ngoặt gần như theo thế hệ. Lần cuối cùng lãi suất này vượt quá 5% là vào năm 2007, cùng năm iPhone ra mắt. Đối với những người dưới 35 tuổi, đây là lần đầu tiên họ phải quản lý tài chính với mức lãi suất cao như vậy trong cuộc sống trưởng thành.

Một số hậu quả của việc lãi suất tăng cao thì lại dễ dự đoán. Giờ đây, việc mang nợ trên thẻ tín dụng sẽ khiến bạn đau đầu hơn, và những người đang muốn mua nhà nhận ra rằng họ phải chấp nhận mua nhà nhỏ hơn, đi lại xa hơn - hoặc tiếp tục thuê nhà - khi lãi suất vay thế chấp tăng vọt. Mặt khác, những người tiết kiệm hiện đang hưởng lợi nhuận cao hơn lạm phát. Tuy nhiên, cũng có một điều đáng ngạc nhiên là thị trường chứng khoán và giá nhà, những lĩnh vực vốn dự đoán sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực lớn, lại không có nhiều biến động.

Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân đằng sau những bất thường này, cũng như ý nghĩa của lãi suất cao đối với người tiêu dùng và nhà đầu tư, Bloomberg Businessweek đã phỏng vấn các chuyên gia hoạch định tài chính và chuyên gia thị trường để có được cái nhìn sâu sắc và lời khuyên của họ.

Vậy làm thế nào mà lãi suất lại tăng cao như vậy? Và chúng ta sẽ phải chịu đựng mức lãi suất cao trong bao lâu?

Lãi suất quỹ liên bang là mức lãi suất mà các ngân hàng tính cho nhau để vay tiền qua đêm, và chi phí của các khoản vay khác được xây dựng dựa trên mức này. Gọi là "lãi suất ưu đãi", hay lãi suất cơ sở cho thẻ tín dụng và các khoản vay tiêu dùng khác, đã tăng từ 3.25% vào cuối năm 2021 lên 8.5% hiện nay. Tương tự, lãi suất thế chấp trung bình kỳ hạn 30 năm đã tăng lên khoảng 7% từ mức 3% trước đó. Trong khi đó, các doanh nghiệp đang phải trả khoảng 5.3% để vay khi phát hành trái phiếu tín dụng loại đầu tư, tăng so với mức 2.3% trước đó.

Fed điều chỉnh lãi suất vay để cân bằng giữa tăng trưởng và lạm phát. Bắt đầu từ năm 2008, Fed chủ yếu tập trung vào tăng trưởng, giữ lãi suất thấp để kích thích vay mượn và chi tiêu sau cuộc khủng hoảng tài chính và đại dịch Covid-19. Điều này thay đổi đáng kể vào năm 2022 sau khi nền kinh tế mở cửa trở lại và Fed phải đối phó với tốc độ lạm phát nhanh nhất kể từ đầu những năm 1980. Hiện tại, lạm phát đã giảm xuống còn 3.3%, gần đạt được mục tiêu dài hạn 2% của Fed.

Điều này khiến nhiều nhà phân tích và trader kỳ vọng lãi suất sẽ sớm giảm xuống. Tuy nhiên, Chủ tịch Fed Jerome Powell vẫn đang tìm kiếm thêm bằng chứng cho thấy lạm phát đang thực sự hạ nhiệt. Theo Rob Williams, Giám đốc điều hành về lập kế hoạch tài chính, thu nhập hưu trí và quản lý tài sản tại Charles Schwab, các nhà đầu tư có thể mong đợi ít nhất một lần cắt giảm lãi suất trong năm nay.

Thay đổi thói quen tài chính: Hạn chế vay mượn, gia tăng tiết kiệm

Một phần nhờ vào các chương trình hỗ trợ tài chính của chính phủ thời kỳ đại dịch, bảng cân đối kế toán của các hộ gia đình được củng cố và tỷ lệ thất nghiệp hiện đang ở mức thấp nhất trong lịch sử. Điều này giúp người tiêu dùng kiên cường trước việc lãi suất vay tăng cao. Tuy nhiên, những dấu hiệu căng thẳng bắt đầu xuất hiện. Báo cáo từ Fed New York cho thấy tỷ lệ thẻ tín dụng và vay mua ô tô rơi vào tình trạng quá hạn nghiêm trọng (nghĩa là khoản vay quá hạn thanh toán 90 ngày trở lên) đã tăng trong quý đầu năm 2024. Tỷ lệ nợ xấu trên thẻ tín dụng thậm chí còn cao hơn so với thời kỳ trước đại dịch.

Một loại hình nợ cần theo dõi chặt chẽ là hình thức vay mua trả sau (buy now, pay later) ngắn hạn được cung cấp thông qua các nhà bán lẻ và ứng dụng điện thoại. Những chương trình này nở rộ trong thời kỳ lãi suất gần bằng 0, cung cấp điều khoản dễ dàng miễn là bạn thanh toán đúng hạn. Nhưng chi phí có thể tăng vọt nếu bạn trễ hạn thanh toán, và một số người vay dường như đang gặp khó khăn trong việc xoay xở các khoản vay này từ nhiều chương trình khác nhau. Theo khảo sát của Harris Poll cho Bloomberg News vào tháng Tư, 43% những người nợ các dịch vụ này cho biết họ đang chậm thanh toán.

Mặt tích cực của việc lãi suất cao là bạn có thể kiếm được nhiều hơn chỉ bằng cách gửi tiền tiết kiệm vào ngân hàng. Nhiều tài khoản tiết kiệm lãi suất cao được cung cấp trực tuyến, cũng như nhiều chứng chỉ tiền gửi, trả lãi suất từ 4% đến 5%, với khoản tiền gửi được bảo hiểm bởi Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC). Các nhà đầu tư có tiền nhàn rỗi nằm trong tài khoản có thể dễ dàng tăng thu nhập bằng cách chuyển tiền ra khỏi các tài khoản “quét” lãi suất thấp và sang các quỹ thị trường tiền tệ có lãi suất cao hơn 5%. Thị trường tiền tệ không được FDIC bảo hiểm, nhưng chúng thường đầu tư vào các tài sản ngắn hạn, rủi ro thấp.

Những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn có thể cân nhắc trái phiếu và quỹ trái phiếu dài hạn. Khi lãi suất cực thấp, các nhà đầu tư do dự đầu tư tiền vào các tài sản có mức sinh lời tiềm năng thấp như vậy. Noah Damsky, Giám đốc điều hành tại Marina Wealth Advisors ở Los Angeles cho biết: "Các nhà đầu tư cảm thấy rằng khi lựa chọn giữa cổ phiếu và trái phiếu, họ buộc phải đầu tư vào cổ phiếu. Các nhà đầu tư đã xa rời trái phiếu đến mức danh mục đầu tư của họ đôi khi chỉ toàn là cổ phiếu."

Thực tế, nhiều quỹ trái phiếu đã chịu những khoản sụt giảm đáng kể trong những năm gần đây, vì giá trị thị trường của trái phiếu hiện có giảm xuống khi lãi suất tăng. Nhưng hiện tại, lợi suất trái phiếu vẫn mạnh mẽ, ngay cả sau khi tính đến lạm phát, chúng vẫn mang lại cho nhà đầu tư một lớp đệm an toàn. Noah Damsky nói: "Giờ đây, việc xây dựng một danh mục đầu tư cân bằng với một lượng đáng kể trái phiếu sẽ dễ dàng hơn nhiều. Những người sắp nghỉ hưu có thể quay trở lại với danh mục đầu tư cân bằng và yên tâm khi biết rằng trái phiếu có thể mang lại lợi nhuận thực sự đồng thời đóng vai trò như hàng rào chống lại những rắc rối trên thị trường chứng khoán."

Hành động phòng ngừa rủi ro có vẻ như đi ngược lại trực giác, bởi vì S&P 500 tiếp tục đạt mức cao mới trong năm nay. Điều này không phù hợp với kịch bản kinh tế điển hình cho lãi suất cao; thông thường người ta có thể mong đợi lãi suất tăng cao sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp và làm chậm tăng trưởng kinh tế. Và lợi nhuận rủi ro thấp mà nhà đầu tư có thể kiếm được bằng cách mua trái phiếu hiện nay lẽ ra phải khiến họ hoài nghi hơn về việc trả giá cao cho cổ phiếu với mức tăng trưởng không chắc chắn trong tương lai xa.

Nhưng các nhà đầu tư có một tầm nhìn rất rộng về tương lai - và tầm nhìn này còn đang vượt qua những lo ngại thường ngày về lãi suất. Với trí tuệ nhân tạo hứa hẹn sẽ mang đến những thay đổi to lớn trong nền kinh tế, cổ phiếu công nghệ đang trên đà bứt phá. Ngay cả sau khi giá giảm gần đây, gã khổng lồ công nghệ AI Nvidia vẫn chiếm hơn 32% trong tổng mức tăng khoảng 14% của S&P 500 tính đến ngày 28/6. 10 công ty có giá trị nhất trên S&P 500 - hầu hết đều liên quan đến công nghệ - chiếm một kỷ lục 35% của chỉ số này.

Sự bùng nổ công nghệ này được thúc đẩy bởi những kết quả kinh doanh ấn tượng, nhưng cũng bởi câu chuyện hấp dẫn về trí tuệ nhân tạo (AI). Nếu niềm tin vào câu chuyện đó lung lay, các cổ phiếu được định giá cao cũng có khả năng sẽ chao đảo theo. Thật khó để dự đoán những bước ngoặt như vậy, và việc cố gắng nắm bắt thời điểm "cơn sốt" thị trường thường là một chiến lược thất bại đối với hầu hết các nhà đầu tư. Tuy nhiên, sự tập trung của lợi nhuận, ít nhất, là một lý do để kiểm tra xem bạn có còn đa dạng hóa danh mục đầu tư như mong muốn hay không - trong các loại cổ phiếu khác và tất nhiên, cả trái phiếu. Lãi suất cao hơn trên thu nhập cố định cũng khiến việc cân bằng lại danh mục đầu tư đã tăng giá nhờ cổ phiếu trở nên dễ chịu hơn. Greg McBride, chuyên gia phân tích tài chính trưởng tại Bankrate.com, nhận xét: "Đối với nhà đầu tư muốn cân bằng lại danh mục, đang nắm giữ nhiều lợi nhuận từ cổ phiếu và đặc biệt là cổ phiếu công nghệ, không có thời điểm nào tốt hơn hiện tại để đảm bảo lợi nhuận phi rủi ro trên tiền mặt vượt quá 5%."

Bất động sản: Thách thức cho người mua nhà

Với lãi suất trung bình hiện nay, khoản thanh toán hàng tháng cho khoản vay thế chấp mua nhà mới trị giá 500,000 USD cao hơn 1,200 USD so với khoản vay thế chấp được thực hiện vào năm 2021. Bạn có thể nghĩ giá nhà sẽ giảm xuống để phù hợp với áp lực về khả năng chi trả này, nhưng điều đó đã không xảy ra. Những người sở hữu nhà đang có lãi suất vay thế chấp 3% không muốn từ bỏ lãi suất đó, vì vậy họ ngại bán nhà, làm giảm nguồn cung.

Một cuộc khảo sát của Fed New York đầu năm nay cho thấy những người thuê nhà cho biết có 60% khả năng họ sẽ không bao giờ sở hữu nhà - tỷ lệ cao nhất kể từ khi cuộc khảo sát bắt đầu cách đây một thập kỷ. Theo dữ liệu từ công ty môi giới bất động sản Zillow Group, hiện nay, việc thuê nhà rẻ hơn việc sở hữu một ngôi nhà thông thường ở tất cả các khu vực đô thị lớn ngoại trừ một trong 35 khu vực đô thị lớn ở Mỹ. Dữ liệu tháng 4 cho thấy chủ sở hữu chi 35% thu nhập cho nhà ở, trong khi người thuê nhà chỉ chi 29%.

Việc sở hữu nhà vẫn đem lại những lợi ích và quan trọng nhất là bảo vệ gia chủ khỏi việc tăng giá thuê trong tương lai (mặc dù không tránh khỏi việc tăng thuế bất động sản). Và có khả năng tốt là bạn sẽ có thể tái cấp vốn với lãi suất thấp hơn sau này. Nhưng ngay cả khi lãi suất cao hơn không đủ để ngăn bạn mua nhà, thì việc thận trọng hơn về số tiền bạn chi tiêu vẫn là điều khôn ngoan. Anthony Syracuse, cố vấn tài sản và người sáng lập Dynamic Financial Planning ở Scottsdale, Arizona, khuyên khách hàng nên cân nhắc về sự đánh đổi tiềm năng lâu dài trong ngân sách của họ nếu lãi suất không giảm nhiều. Ông nói: "Nếu lãi suất giữ nguyên, bạn sẽ trả tiền lãi trong 30 năm nhiều như số tiền bạn đã trả cho ngôi nhà". Và mặc dù sự tăng giá trong vài năm qua khiến khách hàng hào hứng về lợi nhuận tiềm năng, ông nói, "nhiều người không xem xét đến thời gian nắm giữ từ 20 đến 30 năm, và tất cả các chi phí bảo trì, sửa chữa và cải tạo làm giảm đáng kể tỷ suất lợi nhuận hàng năm."

Thị trường nhà ở khan hiếm khiến một số người mua tìm kiếm các cách để có được khoản thanh toán thế chấp thấp hơn. Một lựa chọn đang được chú ý nhiều hơn là một loại khoản vay hiếm gặp cho phép người mua tiếp nhận khoản vay hiện có của người bán, bao gồm cả lãi suất của khoản vay đó. Nhưng những khoản vay thế chấp có thể chuyển nhượng này có thể khó sắp xếp. Một là bạn sẽ cần có đủ tiền mặt để trả cho người bán số tiền tương đương với số vốn chủ sở hữu họ đã tích lũy trong ngôi nhà. Điều này có thể đòi hỏi một khoản vay thế chấp thứ hai bên cạnh khoản vay bạn sẽ tiếp nhận.

Các lựa chọn khác bao gồm các khoản vay thế chấp có lãi suất điều chỉnh và các khoản vay chỉ yêu cầu thanh toán lãi trong những năm đầu. Mặc dù những khoản vay thế chấp này có chi phí ban đầu thấp hơn - và về lý thuyết có thể được tái cấp vốn sau này với lãi suất cố định - chúng cũng có rủi ro. Lãi suất có thể không giảm, khiến bạn phải đối mặt với các khoản thanh toán cao hơn sau này, và với các khoản vay chỉ trả lãi, bạn sẽ không tích lũy được vốn chủ sở hữu. (Nhiều chủ nhà gặp rắc rối với các khoản vay thế chấp có lãi suất điều chỉnh trong cuộc khủng hoảng nhà ở năm 2007-2008.) Keith Gumbinger, Phó chủ tịch của công ty truyền thông về vay thế chấp và vay tiêu dùng HSH.com, cho biết rằng những khoản vay như vậy có thể mang lại sự linh hoạt hơn, nhưng hiện tại các bên cho vay không định giá chúng một cách hấp dẫn. Ông nói: "Một số người lo ngại rằng chính sách thắt chặt của Fed có thể làm chậm nền kinh tế. Và điều đó có thể dẫn đến việc tổn thất từ các khoản vay tăng cao hơn trong những năm tới." Hãy xem đó như một tín hiệu cảnh báo màu vàng.