Bắc Kinh là đối tượng của 198 cuộc điều tra thương mại tại WTO vào năm 2024, gấp đôi so với năm trước đó và chiếm gần một nửa tổng số tranh chấp được đệ trình lên cơ quan thương mại toàn cầu, theo nghiên cứu của giáo sư kinh tế Lục Phong thuộc Đại học Bắc Kinh. Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã dựa vào sự gia tăng xuất khẩu để duy trì tăng trưởng của nền kinh tế và bù đắp nhu cầu trong nước yếu kém giữa bối cảnh thị trường bất động sản suy thoái kéo dài. Thặng dư thương mại toàn cầu của nước này đạt mức kỷ lục gần 1 nghìn tỷ USD vào năm 2024.

Theo giáo sư Lục Phong, nếu Trung Quốc có thể điều chỉnh nền kinh tế theo hướng cân bằng hơn, giảm bớt sự phụ thuộc vào xuất khẩu và thúc đẩy tiêu dùng nội địa, thì điều này không chỉ có lợi cho chính nước này mà còn giúp hạ nhiệt căng thẳng thương mại với các đối tác.

Các nhà phân tích cho rằng áp lực thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Trung Quốc sẽ làm trầm trọng thêm căng thẳng thương mại ở các khu vực khác, đặc biệt là ở các nước phát triển, khi hàng hóa Trung Quốc bị đánh thuế sẽ tràn vào các thị trường khác.

Trump đã áp thuế bổ sung 20% đối với tất cả hàng hóa Trung Quốc kể từ khi nhậm chức vào tháng 1 và dự kiến công bố các biện pháp thuế đối ứng đối với các đối tác thương mại của Mỹ vào ngày 2 tháng 4. Bắc Kinh đã đáp trả bằng cách áp thuế đối với khoảng 36 tỷ USD hàng hóa Mỹ, bao gồm nông sản, ô tô và năng lượng.

“Càng nhiều rào cản mà Mỹ và Nhật Bản dựng lên, thì EU càng phải tiếp nhận nhiều hơn sản lượng dư thừa của Trung Quốc,” François Chimits, nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Mercator về Trung Quốc, nhận định.

Ủy ban châu Âu đã mở 21 cuộc điều tra thương mại đối với hàng hóa Trung Quốc vào năm 2024 — bao gồm xi lanh thép, ván ép, nến và giấy trang trí, trong số những mặt hàng khác — tăng từ chín vụ so với năm trước.

Không chỉ các nước phương Tây mà nhiều nền kinh tế đang phát triển cũng bày tỏ sự bất mãn trước tình trạng sản xuất dư thừa của Trung Quốc. Dữ liệu cho thấy hơn một nửa số vụ kiện thương mại chống lại Bắc Kinh trong năm 2024 đến từ các nước mới nổi, bao gồm Ấn Độ, Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ. Điều này cho thấy áp lực từ hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc không chỉ ảnh hưởng đến các nền kinh tế phát triển mà còn gây tác động mạnh đến chính các đối tác thương mại truyền thống của nước này. Khi ngày càng nhiều quốc gia siết chặt kiểm soát nhập khẩu, Bắc Kinh đối mặt với thách thức lớn trong việc điều chỉnh mô hình tăng trưởng của mình.

Làn sóng sản phẩm giá rẻ từ Trung Quốc thậm chí còn gây lo ngại cho một số đối tác thân cận nhất của Bắc Kinh. Nga gần đây đã áp thuế “tái chế” nhằm cản trở làn sóng nhập khẩu ô tô Trung Quốc, vốn đã chiếm gần hai phần ba thị trường địa phương sau khi Moscow bị phương Tây trừng phạt.

Pakistan, quốc gia mà Trung Quốc là chủ nợ song phương lớn nhất, đã mở năm vụ kiện thương mại vào năm 2024 liên quan đến sự gia tăng nhập khẩu giấy in, băng keo tự dính và các sản phẩm hóa chất. Tuy nhiên, Bộ trưởng Tài chính Pakistan Muhammad Aurangzeb rằng quan hệ giữa hai nước “vượt xa vấn đề thương mại” và các tranh chấp sẽ được giải quyết theo thời gian.

Ông nói thêm rằng Trung Quốc đang giúp xây dựng các khu kinh tế đặc biệt “để chúng tôi có thể thực sự thúc đẩy xuất khẩu từ Pakistan”, mặc dù nhiều dự án lớn do Trung Quốc tài trợ tại nước này đã bị trì hoãn và đội vốn.

Chimits nhận định rằng trọng tâm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào việc mở rộng năng lực công nghiệp công nghệ cao đang tạo ra một thách thức dài hạn đối với các đối tác thương mại của nước này.

Với quy mô khổng lồ, Trung Quốc không thể chỉ tập trung vào lợi ích nội bộ mà còn phải cân nhắc tác động của chính sách kinh tế đối với phần còn lại của thế giới. Việc Bắc Kinh đẩy mạnh xuất khẩu để bù đắp nhu cầu nội địa yếu đã khiến hàng hóa giá rẻ tràn ngập thị trường toàn cầu, làm gia tăng căng thẳng thương mại với nhiều quốc gia. Nếu một nền kinh tế nhỏ thực hiện chiến lược này, tác động có thể không đáng kể, nhưng với Trung Quốc, sự mất cân đối có thể gây xáo trộn lớn đối với chuỗi cung ứng và thương mại quốc tế. Trong bối cảnh ngày càng nhiều nước siết chặt kiểm soát nhập khẩu, Bắc Kinh đứng trước áp lực phải điều chỉnh mô hình tăng trưởng để tránh những hệ lụy tiêu cực và duy trì quan hệ thương mại ổn định.