Theo thông tin từ hãng thông tấn nhà nước Nga TASS công bố vào ngày hôm qua, Assad cùng gia đình đã tới Moscow và được chính phủ Nga chấp thuận cho tị nạn chính trị.

Trước đó trên sóng truyền hình quốc gia Syria đã phát đi thông điệp lịch sử "Cuộc cách mạng Syria vĩ đại đã thành công, đánh dấu sự sụp đổ của chế độ Assad".

Theo tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Nga, Assad đã đưa ra quyết định từ bỏ quyền lực và rời khỏi đất nước.

Sự sụp đổ của vị lãnh đạo quyền lực này đang tạo ra một làn sóng chấn động khắp khu vực Trung Đông, đồng thời giáng một đòn nặng nề lên Nga và Iran - hai đồng minh thân cận của chính quyền Assad.

Lực lượng Hayat Tahrir Al-Sham, đầu tàu trong chiến dịch lật đổ chính quyền Assad, đã tiến vào thủ đô Damascus vào tối thứ Bảy và đồng thời chiếm được thành phố chiến lược Homs, cách Thủ đô khoảng 160 km về phía Bắc. Nhiều khu vực khác trên toàn quốc, từ miền Bắc giáp biên giới Thổ Nhĩ Kỳ cho đến miền Nam, cũng đã rơi vào tay các nhóm vũ trang đối lập.

Khắp nơi trên đất nước Syria, từ thủ đô Damascus đến các thành phố lớn, những hình ảnh và đoạn phim ghi lại cảnh người dân đổ ra đường phố, hân hoan chào đón sự sụp đổ của chế độ độc tài bị căm phẫn bấy lâu. Làn sóng hân hoan cũng lan tỏa sang Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đang tiếp nhận hàng triệu người tị nạn Syria.

Trong một tuyên bố đầy quyết đoán, Ahmed Al-Sharaa - thủ lĩnh của lực lượng HTS, người còn được biết đến với tên Abu Mohammed Al-Jolani - đã kêu gọi toàn bộ lực lượng chính phủ tại Thủ đô buông vũ khí đầu hàng. Ông cũng khẳng định Thủ tướng Mohammad Ghazi al-Jalali sẽ được giữ nguyên chức vụ cho đến khi hoàn tất quá trình chuyển giao quyền lực.

Theo thông tin độc quyền từ Bloomberg đưa tin hôm thứ Bảy, ở những giờ phút cuối cùng nắm quyền, Assad - vị Tổng thống 59 tuổi kế vị ngai vàng từ người cha Hafez vào năm 2000 - đã có những nỗ lực tuyệt vọng để duy trì quyền lực, bao gồm cả việc ngầm thiết lập các kênh ngoại giao với Mỹ và Tổng thống đắc cử Donald Trump. Thế nhưng, trong tình thế quân sự suy yếu nghiêm trọng, ông buộc phải ra lệnh cho quân đội rút về Damascus, đồng nghĩa với việc nhường phần lớn lãnh thổ, kể cả thành phố chiến lược Homs, cho lực lượng nổi dậy.

Bức tranh kinh tế Syria càng thêm ảm đạm khi Ngân hàng Thế giới đã phải xếp quốc gia này vào nhóm thu nhập thấp từ năm 2018, sau khi GDP sụt giảm hơn 50% trong giai đoạn 2010-2020. Theo CIA World Factbook, nền kinh tế Syria chủ yếu dựa vào xuất khẩu dầu ô liu, các loại hạt và phốt phát. Bộ Ngoại giao Mỹ còn tiết lộ thêm về hoạt động sản xuất và buôn bán ma túy tại quốc gia này.

Trên mạng xã hội, Tổng thống đắc cử Trump đã bày tỏ quan điểm dứt khoát: "Mỹ không nên dính líu vào tình hình Syria. Đây không phải là cuộc chiến của chúng ta. Hãy để mọi việc diễn ra tự nhiên. Tuyệt đối không can thiệp!"

Trong khi đó, chính quyền Biden với chỉ một tháng nữa là mãn nhiệm, tỏ ra thờ ơ với ý định can thiệp và khẳng định Mỹ hoàn toàn không liên quan đến cuộc nổi dậy của HTS.

Cả Mỹ và Israel đều đang theo dõi tình hình sát sao. Mặc dù Assad chưa bao giờ là đồng minh của họ, và Washington từng áp đặt những biện pháp trừng phạt nghiêm khắc lên chính quyền Syria, nhưng HTS vẫn bị Mỹ cùng các cường quốc phương Tây xếp vào danh sách tổ chức khủng bố.

Trong sáng ngày hôm qua, Israel đã thông báo triển khai lực lượng đến vùng đệm giáp Syria nhằm bảo vệ các khu định cư ở Cao nguyên Golan. Quân đội Israel nhấn mạnh họ không hề can dự vào các diễn biến đang xảy ra tại Syria.

Đại sứ Israel tại Liên Hiệp Quốc, Danny Danon, đã chia sẻ quan điểm trên Kênh 14 Israel: "Chúng ta cần nhận thức rõ rằng những kẻ nổi dậy này không hề có thiện cảm với Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Mặc dù sự suy yếu của Iran là tín hiệu tích cực cho khu vực, nhưng thực tế những lực lượng này vẫn luôn thù địch với Israel. Mối đe dọa lớn nhất là họ có thể tiếp quản và sử dụng kho vũ khí của Assad để chống lại chúng ta."

Kể từ khi tách khỏi tổ chức al-Qaeda vào năm 2016, lực lượng Hồi giáo Sunni HTS đã nỗ lực định vị mình như một tổ chức ôn hòa hơn. Trong cuộc phỏng vấn đặc biệt với CNN ngày 5/12, thủ lĩnh Al-Sharaa đã đưa ra lời cam kết mạnh mẽ về việc bảo đảm an toàn cho các cộng đồng không theo đạo Hồi và các nhóm thiểu số tại vùng lãnh thổ dưới sự kiểm soát của HTS. Vị chỉ huy ở độ tuổi ngoài 40 này nhấn mạnh rằng chiến thắng của phe đối lập bắt nguồn từ tinh thần kỷ luật nghiêm minh và sự đoàn kết chưa từng có.

Trên mặt trận ngoại giao, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock đã phát đi thông điệp cảnh báo: "Đất nước này không thể rơi vào tay những thế lực cực đoan khác dù dưới bất kỳ chiêu bài nào." Đồng thời, Pháp cũng lên tiếng kêu gọi các đối tác quốc tế dốc toàn lực giúp người dân Syria tìm ra con đường hòa giải và tái thiết thông qua một giải pháp chính trị toàn diện.

Trong một phân tích chuyên sâu, công ty tư vấn rủi ro RANE dự báo tình hình chính trị Syria sẽ còn nhiều biến động khi các phe phái đua nhau củng cố quyền lực.

Freddy Khoueiry, chuyên gia phân tích an ninh toàn cầu của RANE, nhận định: "Sự sụp đổ này sẽ châm ngòi cho một cuộc tranh giành quyền lực khốc liệt giữa các phe phái nổi dậy nhằm thiết lập chính quyền lâm thời. Quá trình này có thể kéo dài và đẫm máu khi các thế lực nước ngoài tìm cách can thiệp, định hình lại cán cân quyền lực hậu chiến. Kịch bản nhiều khả năng nhất trong ngắn hạn là một Syria bất ổn và phân mảnh."

Thất bại quân sự của Assad bắt đầu từ cuối tháng 11, khi chính quyền Assad đã mất kiểm soát phần lớn vùng Tây Bắc đất nước trước cuộc tiến công chớp nhoáng của quân nổi dậy từ tỉnh Idlib. Quân đội đối lập đã nhanh chóng chiếm được Aleppo - một trong những đô thị lớn nhất Syria, trước khi tiến về thành phố chiến lược Hama.

Sự sụp đổ chóng vánh của chính quyền Syria đã khiến ba cường quốc Nga, Iran và Mỹ không kịp trở tay. Nhớ lại năm 2015, chính Nga và Iran đã ra tay giúp Assad lật ngược thế cờ trong cuộc nội chiến đã bùng phát 4 năm trước đó.

Tuy nhiên, lần này cả Tehran và Moscow - dù có căn cứ hải quân tại cảng Tartus của Syria - đều đang bị phân tán lực lượng bởi các cuộc xung đột ở Trung Đông và Ukraine. Iran đã cố gắng vận động các quốc gia Ả Rập ủng hộ Assad và thậm chí tuyên bố sẵn sàng điều quân đến Syria nếu được yêu cầu, nhưng cuối cùng đã không thể hoặc không muốn thực hiện cam kết này.

Một yếu tố quyết định khác là sự suy yếu nghiêm trọng của Hezbollah - lực lượng dân quân mạnh nhất của Iran tại Lebanon - kể từ tháng 9 do cuộc chiến với Israel. Đây là lực lượng đã đóng vai trò then chốt giúp Assad đứng vững từ những ngày đầu nội chiến.

Theo thống kê của các cơ quan Liên Hiệp Quốc và các tổ chức Syria, cuộc xung đột này đã khiến 300,000 đến 500,000 người đã thiệt mạng, hơn 10 triệu người phải rời bỏ nhà cửa, trong đó phần lớn đã phải tị nạn ở nước ngoài.