Thuế quan – thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu – là một trong những chính sách chủ chốt của Tổng thống Trump. Ông sử dụng biện pháp này nhằm định hình chuỗi cung ứng toàn cầu, tăng nguồn thu ngân sách và gây sức ép buộc các nước khác nhượng bộ. Tuy nhiên, giữa những tuyên bố nhắm vào đối tác thương mại, một câu hỏi quan trọng thường bị bỏ qua: Ai thực sự gánh chịu chi phí thuế quan?

Câu trả lời không đơn giản là các quốc gia bị áp thuế. Để hiểu rõ ai phải trả giá, cần xem xét cách thức hoạt động của chuỗi cung ứng, thương mại và sản xuất cũng như cách chi phí tích lũy qua từng khâu trong quá trình này.

Chuỗi cung ứng giày dép: Một ví dụ điển hình

Phần lớn giày dép tiêu thụ tại Mỹ được sản xuất ở Trung Quốc.

Hơn 95% giày bán trên thị trường Mỹ là hàng nhập khẩu. Trong nhiều năm, ngành sản xuất giày dép đã chuyển dần từ Mỹ sang Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia và các nước có chi phí sản xuất thấp hơn. Hiện tại, Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp lớn nhất, chiếm hơn một nửa tổng lượng giày nhập khẩu vào Mỹ.

Tỷ trọng giày nhập khẩu tại Mỹ năm 2023

Quá trình sản xuất bắt đầu tại các nhà máy Trung Quốc, nơi công nhân lắp ráp giày thể thao từ các nguyên liệu thô. Chi phí sản xuất cuối cùng dao động tùy theo chất liệu, nhưng trung bình khoảng 14 USD mỗi đôi, bao gồm chi phí nhân công, vận hành nhà máy và lợi nhuận của nhà sản xuất. Vậy khi thuế quan được áp đặt, ai sẽ thực sự chịu chi phí này?

Hầu hết hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ đều phải chịu thuế quan ở một mức độ nhất định.

Trước khi xuất khẩu, nhà sản xuất giày phải tuân theo hệ thống Biểu thuế hài hòa do Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ quản lý, quy định mức thuế cho từng loại hàng hóa dựa trên danh mục cụ thể. Ngay cả trước khi Tổng thống Trump áp đặt thêm thuế trong nhiệm kỳ thứ hai, phần lớn hàng nhập khẩu vào Mỹ đã phải chịu thuế quan.

Mức thuế đối với giày nhập khẩu rất đa dạng, với hơn 430 phân loại khác nhau dựa trên chất liệu và kiểu dáng. Chẳng hạn, giày thể thao không làm từ da nhập khẩu từ Trung Quốc thường bị đánh thuế 20%, theo Matt Priest, Giám đốc điều hành Hiệp hội nhà phân phối và bán lẻ giày dép Mỹ.

Chi phí vận chuyển và thủ tục nhập khẩu

Sau khi rời nhà máy, giày thể thao được vận chuyển đến các cảng của Mỹ, với chi phí khoảng 3 USD mỗi đôi cho vận chuyển và thêm 3 USD cho các chi phí hậu cần khác.

Khi hàng cập cảng, công ty nhập khẩu phải thanh toán thuế quan cho Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ. Thông thường, doanh nghiệp sẽ làm việc với một nhà môi giới hải quan để đảm bảo việc nộp thuế và thông quan diễn ra thuận lợi, giúp hàng hóa nhanh chóng đến tay người tiêu dùng.

Ai thực sự gánh chịu thuế quan?

Các chuyên gia hải quan chịu trách nhiệm xử lý toàn bộ thủ tục nhập khẩu, đảm bảo tuân thủ quy định cho doanh nghiệp. Trước đây, với mức thuế 20%, giá nhập khẩu mỗi đôi giày là 24 USD. Khi ông Trump áp đặt thêm 10% thuế lên hàng hóa Trung Quốc, chi phí tăng thêm 2 USD, nâng tổng giá nhập khẩu lên 26 USD.

Hầu hết các chuyên gia chính sách thương mại đều đồng ý rằng nền kinh tế Mỹ cuối cùng sẽ gánh chịu phần lớn tác động của thuế quan, dù theo cách trực tiếp hay gián tiếp.

Mối quan hệ giữa thuế quan và giá bán lẻ giày dép

Kịch bản 1: Người tiêu dùng

Nhằm bù đắp chi phí nhập khẩu tăng cao, các nhà bán lẻ thường điều chỉnh giá bán, khiến người tiêu dùng phải trả nhiều hơn cho cùng một sản phẩm. Hệ quả là sức mua giảm, ảnh hưởng đến mức sống và chi tiêu của người dân.

"Dù trên giấy tờ, thuế quan là trách nhiệm của nhà nhập khẩu, nhưng thực tế gánh nặng kinh tế gần như hoàn toàn đổ lên nền kinh tế Mỹ. Người tiêu dùng thường là bên chịu thiệt nhiều nhất khi giá cả leo thang," theo Erica York, chuyên gia phân tích chính sách thuế tại Tax Foundation.

Kịch bản 2: Doanh nghiệp bán lẻ và sản xuất tại Mỹ

Các doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu nhập khẩu sẽ đối mặt với chi phí gia tăng, dù tiếp tục nhập từ Trung Quốc hay tìm nguồn cung nội địa đắt đỏ hơn. Nếu họ giữ nguyên giá bán để duy trì sức cạnh tranh, lợi nhuận sẽ bị thu hẹp, khiến nguồn vốn dành cho mở rộng kinh doanh, tuyển dụng và đầu tư suy giảm. Về lâu dài, điều này có thể tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế Mỹ.

Kịch bản 3: Nhà sản xuất nước ngoài chịu thiệt

Trong một số trường hợp, nền kinh tế Mỹ có thể phần nào tránh được gánh nặng thuế quan, thay vào đó, doanh nghiệp tại các quốc gia bị áp thuế phải gánh chịu tổn thất. Để duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường Mỹ, các nhà sản xuất tại những nước này có thể buộc phải giảm giá bán, chấp nhận biên lợi nhuận thấp hơn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, chiến lược này hiếm khi được áp dụng trên quy mô lớn.

Kịch bản 4: Doanh nghiệp xuất khẩu Mỹ chịu tác động

Thuế quan đối với hàng nhập khẩu có thể khiến giá trị đồng USD tăng, làm hàng hóa Mỹ trở nên đắt đỏ hơn trên thị trường quốc tế. Điều này khiến các doanh nghiệp xuất khẩu Mỹ mất lợi thế cạnh tranh, từ đó gián tiếp chịu tác động từ chính sách thuế quan.

Hiệu ứng lan tỏa trên toàn chuỗi cung ứng

Tác động của thuế quan không chỉ giới hạn ở một nhóm đối tượng mà lan rộng khắp chuỗi cung ứng. Nhà sản xuất, nhà bán lẻ và người tiêu dùng đều phải gánh chịu hậu quả theo những cách khác nhau. Để thích ứng, các doanh nghiệp nhập khẩu có thể tìm cách chuyển sản xuất sang các quốc gia không bị áp thuế cao, trong khi người tiêu dùng có thể thay đổi thói quen mua sắm, chuyển sang những thương hiệu hoặc sản phẩm ít bị ảnh hưởng bởi giá tăng.

Dù các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách có thể dự báo một phần tác động của thuế quan, phản ứng thực tế của thị trường vẫn khó lường. Những yếu tố như mức độ cạnh tranh trong nước hay tốc độ điều chỉnh chuỗi cung ứng sẽ quyết định mức độ ảnh hưởng trong dài hạn.