Mức thuế ban đầu 10% mà Trump áp lên hàng hóa Trung Quốc - thay vì 60% như ông từng đề xuất trong chiến dịch tranh cử - cùng với các biện pháp trả đũa từ Bắc Kinh cho thấy mức độ "thù địch" giữa hai siêu cường này không quá gay gắt. Gói thuế trả đũa của Trung Quốc, nhắm vào khoảng 80 mặt hàng quy mô 14 tỷ USD của Mỹ, chỉ có hiệu lực từ ngày 10/2. Ngoài ra, Trung Quốc còn áp dụng các biện pháp phi thuế quan như điều tra chống độc quyền đối với Google, siết chặt kiểm soát xuất khẩu khoáng sản quan trọng và đưa hai công ty Mỹ vào danh sách đen. Đây không phải là một phản ứng quyết liệt. Hơn nữa, nếu nhìn vào cách Trump gây áp lực với Mexico và Canada - cuối cùng không áp thuế sau khi nhận được những nhượng bộ mang tính tượng trưng - thị trường ngày càng tin rằng cuộc đối đầu này sẽ sớm kết thúc. Sự phục hồi của đồng nhân dân tệ và USD sau cú sốc thuế quan vào thứ Sáu tuần trước cho thấy thị trường dường như đang cho rằng Trump chỉ “hù doạ”:

Ai cũng biết Trump là một nhà đàm phán thực dụng. Việc Bắc Kinh phản ứng nửa vời cho thấy Tập Cận Bình chỉ đang thăm dò chứ không muốn đẩy căng thẳng lên mức gây tổn thất lâu dài. Tuy nhiên, hôm thứ Ba, thông tin về việc hủy bỏ cuộc gọi giữa hai nhà lãnh đạo đã làm tình hình trở nên khó đoán hơn. Theo Julian Evans-Pritchard của Capital Economics, những bất đồng kinh tế và chính trị giữa Mỹ - Trung sâu sắc hơn so với mâu thuẫn giữa Mỹ với các nước láng giềng, khiến việc hạ nhiệt căng thẳng trở nên khó khăn hơn.

Dù vậy, Andrew Bishop từ Signum Global lại tin rằng một thỏa thuận đang đến gần. Ông lập luận rằng Bắc Kinh không muốn một cuộc chiến thương mại toàn diện, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đang suy yếu. Trump có thể tận dụng điều này. Để đi đến một thỏa thuận, Mỹ muốn xem Trung Quốc có sẵn sàng thực hiện các cam kết còn dang dở từ thỏa thuận thương mại Giai đoạn 1 năm 2020 hay không. Ngoài ra, Mỹ muốn thử xem Tập có sẵn sàng hướng đến một "thỏa thuận lớn" như mong muốn của ông và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent hay không. Nếu vậy, Tôn Tử hẳn sẽ tán thành chiến lược này.

Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào xuất khẩu sản xuất trong khi nền kinh tế đang đối mặt với áp lực nợ trong lĩnh vực bất động sản. Một cuộc chiến thương mại toàn diện không có lợi cho Bắc Kinh. Tuy nhiên, nền công nghiệp Trung Quốc đã có những bước tiến vượt bậc kể từ cuộc chiến thương mại Trump 1.0, giúp nước này giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Ông Andrew Harris của Fathom chỉ ra rằng từ năm 2005 đến 2023, Trung Quốc đã gia tăng thị phần xuất khẩu toàn cầu ở 19/20 lĩnh vực hàng hóa và dịch vụ cấp cao, trong khi Mỹ đánh mất vị thế ở 16 lĩnh vực:

Điều này không quá bất ngờ, vì việc Trung Quốc gia nhập WTO đã giảm bớt rào cản xuất khẩu. Tuy nhiên, Harris nhấn mạnh rằng mô hình này rất đáng chú ý. Thông thường, khi một quốc gia hội nhập sâu vào nền kinh tế toàn cầu, họ có xu hướng chuyên môn hóa trong các lĩnh vực mà họ có lợi thế so sánh và nhập khẩu các mặt hàng khác:

Nhưng sự mở rộng xuất khẩu của Trung Quốc lại đi ngược xu hướng này. Bắc Kinh không chỉ tập trung vào các ngành thế mạnh mà còn tìm cách thống trị mọi lĩnh vực xuất khẩu cùng một lúc. Điều này thể hiện rõ qua thương mại song phương Mỹ - Trung: Trung Quốc có thặng dư lớn trong các ngành mà họ có thế mạnh so với Mỹ (chủ yếu là hàng hóa), nhưng chỉ thâm hụt rất nhỏ ở những lĩnh vực Mỹ có ưu thế (chẳng hạn như dịch vụ).

Ngoài ra, ông Jim Reid của Deutsche Bank lưu ý rằng Mỹ, dù chiếm 29% tổng tiêu dùng toàn cầu, chỉ sản xuất 15% tổng lượng hàng hóa thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc chiếm 32% sản lượng sản xuất toàn cầu nhưng chỉ tiêu dùng 12%:

Điều này cho thấy một thực tế quan trọng: Trung Quốc đang định hình lại chuỗi cung ứng toàn cầu theo cách khiến Mỹ khó có thể lật ngược thế cờ, ngay cả khi Trump tiếp tục leo thang xung đột thương mại.

Cả hai quốc gia đều muốn thay đổi điều này. Có lẽ nền kinh tế sản xuất của Trung Quốc sẽ không gây quá nhiều phiền toái nếu nước này vẫn duy trì việc sản xuất các sản phẩm thứ cấp hoặc đơn giản. Nhưng việc Trung Quốc không ngừng tiến lên phân khúc cao cấp hơn đã gây ra sự lo ngại, trong khi việc tiếp cận hàng hóa giá rẻ không còn được xem là một “giao dịch tốt” đối với Mỹ. Khi Mỹ không thể ngừng tiêu thụ nhiều hơn những gì mình sản xuất, Trung Quốc có thể nhận thấy rằng họ đã vượt qua điểm mà theo Tôn Tử, xung đột có thể tránh được - ngay cả khi một thỏa thuận hòa bình ngắn hạn đang ở phía trước.