Trước các mức thuế trừng phạt mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump lên tới 145%, nhiều nhà xuất khẩu Trung Quốc đang tìm cách lách luật bằng cách “rửa xuất xứ” hàng hóa. Trào lưu này đang lan rộng trên mạng xã hội Trung Quốc và gây lo ngại cho các quốc gia láng giềng, trong bối cảnh cơ quan chức năng Mỹ và khu vực bắt đầu siết chặt kiểm tra nhằm ngăn chặn hành vi gian lận thương mại.

Việc này phản ánh mức độ lo ngại sâu sắc của họ trước các mức thuế cao chưa từng có mà chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt. Với mức thuế lên tới 145%, nhiều nhà xuất khẩu đối mặt nguy cơ mất quyền tiếp cận thị trường Mỹ – một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất. Trong bối cảnh đó, việc ngụy tạo xuất xứ qua các quốc gia láng giềng đang trở thành một chiến thuật phổ biến nhằm né tránh thuế quan và duy trì dòng chảy thương mại vào Mỹ.

“Thuế quá cao,” Sarah Ou, một nhân viên bán hàng tại Baitai Lighting, một công ty xuất khẩu có trụ sở tại thành phố Trung Sơn ở miền nam Trung Quốc, cho biết. “Nhưng chúng tôi có thể bán hàng cho các nước láng giềng, sau đó các nước láng giềng bán lại sang Hoa Kỳ, và như vậy thuế sẽ giảm.”

Luật thương mại Mỹ yêu cầu hàng hóa phải trải qua quá trình xử lý hoặc sản xuất tạo ra giá trị đáng kể tại một quốc gia để được coi là có nguồn gốc từ đó cho mục đích thuế quan.

Tuy nhiên, các quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội như Xiaohongshu cung cấp dịch vụ giúp các nhà xuất khẩu vận chuyển hàng hóa đến các quốc gia như Malaysia, nơi hàng hóa sẽ được cấp giấy chứng nhận nguồn gốc mới và sau đó gửi đến Mỹ.

“Mỹ đã áp thuế đối với sản phẩm Trung Quốc? Trung Quốc chuyển qua Malaysia để ‘chuyển đổi’ thành hàng Đông Nam Á!” một quảng cáo được đăng tuần này trên Xiaohongshu bởi một tài khoản có tên “Ruby — Vận chuyển quá cảnh nước thứ ba” viết.

“Mỹ đã giới hạn sàn gỗ và bộ đồ ăn Trung Quốc? ‘Rửa nguồn gốc’ tại Malaysia để thông quan suôn sẻ!” quảng cáo cho biết thêm.

Cơ quan hải quan Hàn Quốc gần đây đã lên tiếng cảnh báo về việc nước này đang bị lợi dụng như một điểm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc nhằm né thuế từ Mỹ. Trong quý I năm nay, giới chức Hàn Quốc phát hiện lô hàng trị giá gần 21 triệu USD có xuất xứ bị làm giả, phần lớn đến từ Trung Quốc và chủ yếu được vận chuyển sang Mỹ. Sự gia tăng đột biến các trường hợp gian lận xuất xứ này cho thấy tác động rõ rệt từ chính sách thuế cứng rắn của Washington đối với hàng Trung Quốc, đồng thời làm dấy lên lo ngại rằng Hàn Quốc đang vô tình trở thành mắt xích trong các chiến thuật lách luật thương mại ngày càng tinh vi.

Bộ Công Thương Việt Nam tháng trước đã kêu gọi các hiệp hội thương mại, nhà xuất khẩu và nhà sản xuất trong nước tăng cường kiểm tra nguồn gốc nguyên liệu và hàng hóa đầu vào, đồng thời ngăn chặn việc cấp giấy chứng nhận giả mạo.

Bộ Ngoại thương Thái Lan cũng đã công bố các biện pháp vào tháng trước để thắt chặt kiểm tra nguồn gốc đối với các sản phẩm hướng tới Mỹ nhằm ngăn chặn trốn thuế.

Ou của Baitai cho biết, giống như nhiều nhà sản xuất Trung Quốc, công ty này vận chuyển hàng hóa theo hình thức FOB (free on board), theo đó người mua chịu trách nhiệm về sản phẩm khi chúng rời cảng xuất phát, giảm rủi ro pháp lý cho nhà xuất khẩu. “Khách hàng chỉ cần tìm cảng ở Quảng Châu hoặc Thâm Quyến, và miễn là hàng hóa đến đó, chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ của mình. Sau đó không phải là chuyện của chúng tôi nữa,” cô nói.

Nhân viên bán hàng tại hai công ty logistics cho biết họ có thể vận chuyển hàng hóa đến Cảng Klang ở Malaysia, từ đó họ sẽ chuyển hàng vào các container địa phương và thay đổi nhãn mác và bao bì. Các công ty này có quan hệ với các nhà máy ở Malaysia có thể giúp cấp giấy chứng nhận nguồn gốc, các nhân viên bán hàng này cho biết. Họ cho biết: “Mỹ chắc hẳn biết điều này. Chúng tôi đang kiểm soát số lượng đơn hàng chúng tôi nhận.”

Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia cho biết nước này “kiên quyết cam kết duy trì sự liêm chính của các hoạt động thương mại quốc tế” và “xem mọi nỗ lực né tránh thuế quan thông qua khai báo sai hoặc giả mạo, dù liên quan đến giá trị hay nguồn gốc hàng hóa, là một hành vi phạm tội nghiêm trọng”.

“Nếu có sự thật đằng sau những báo cáo đó, chúng tôi sẽ điều tra và có hành động cần thiết, phối hợp với hải quan của chúng tôi và các cơ quan chức năng Mỹ,” tuyên bố thêm.

Bộ Ngoại giao và Bộ Thương mại Trung Quốc không phản hồi yêu cầu bình luận.

Một nhà tư vấn chuyên tư vấn cho các công ty về thương mại xuyên biên giới cho biết rửa nguồn gốc là một trong hai phương pháp chính đang được sử dụng để né tránh thuế mới của Trump. Phương pháp còn lại là trộn các mặt hàng đắt tiền với hàng hóa rẻ hơn, để nhà xuất khẩu có thể khai báo sai tổng chi phí vận chuyển thấp hơn, nhà tư vấn cho biết.

Chủ sở hữu một nhà sản xuất hàng tiêu dùng có trụ sở tại thành phố Đông Quản ở miền nam Trung Quốc cho biết hai hiệp hội ngành hàng trong nước đã giới thiệu cho họ các bên trung gian cung cấp các giải pháp né thuế.

“Về cơ bản tôi chỉ vận chuyển đến một cảng ở Trung Quốc và họ sẽ tiếp nhận từ đó,” chủ sở hữu nói, thêm rằng các bên trung gian đã đề nghị sắp xếp giải pháp này chỉ với 5 RMB (0.70 USD) mỗi kg hàng hóa được vận chuyển.

“Những cơ quan này nói rằng các doanh nghiệp vừa và nhỏ như chúng tôi có thể chịu đựng tốt hơn ảnh hưởng của thuế quan. Tôi hy vọng điều đó đúng. Mỹ là một thị trường lớn – tôi không muốn mất nó” cô nói.

Việc gia tăng các nỗ lực né tránh thuế quan đã gây lo ngại cho các đối tác kinh doanh của Mỹ. Một giám đốc điều hành cấp cao tại một trong 10 công ty hàng đầu trên Amazon cho biết họ đã quan sát thấy các trường hợp nguồn gốc hàng hóa bị thay đổi, có nguy cơ bị cơ quan hải quan Mỹ tịch thu.

Vị giám đốc này cho biết họ đã từ chối đề nghị từ các nhà cung cấp Trung Quốc về việc đứng tên là “nhà nhập khẩu chính thức” khi đưa hàng vào Mỹ nhằm giảm thuế. Theo lời mời chào, các nhà cung cấp sẽ khai báo giá trị hàng hóa dựa trên chi phí sản xuất – thường thấp hơn nhiều so với giá mua bán thực tế – để giảm số thuế nhập khẩu phải nộp. Tuy nhiên, vị giám đốc bày tỏ lo ngại rằng hành động này có thể dẫn đến khai báo sai lệch với hải quan Mỹ và tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng, nhất là khi phải đặt quá nhiều niềm tin vào đối tác cung cấp từ Trung Quốc.