Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) – tổ chức đại diện cho các ngân hàng trung ương toàn cầu – vừa đưa ra cảnh báo rằng căng thẳng thương mại và sự bất ổn địa chính trị đang có nguy cơ phơi bày những điểm yếu sâu sắc trong hệ thống tài chính quốc tế. Trong báo cáo thường niên mới nhất công bố hôm Chủ nhật, BIS nhấn mạnh rằng trật tự kinh tế toàn cầu đang bị thử thách nghiêm trọng khi thế giới bước vào một thời kỳ bất định chưa từng có.

Ông Agustín Carstens – Tổng giám đốc sắp mãn nhiệm của BIS và cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Mexico – cho biết, cuộc chiến thương mại do Mỹ khởi xướng cùng với hàng loạt thay đổi chính sách gần đây đang làm xói mòn cấu trúc kinh tế toàn cầu đã hình thành trong nhiều thập kỷ qua. Theo ông, nền kinh tế thế giới hiện đang đứng tại một "thời điểm then chốt", đối mặt với một "kỷ nguyên mới đầy bất ổn và khó dự đoán", khiến niềm tin của công chúng vào các thể chế – kể cả các ngân hàng trung ương – bị thử thách nghiêm trọng.

Bản báo cáo được công bố chỉ hơn một tuần trước thời hạn áp thuế thương mại mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 9/7, và nối tiếp sáu tháng đầy biến động về mặt địa chính trị. Khi được hỏi về những chỉ trích gần đây của ông Trump nhắm vào Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell – bao gồm việc gọi ông là “ngu ngốc” – Carstens không phản ứng gay gắt mà cho rằng mâu thuẫn giữa chính phủ và ngân hàng trung ương là điều gần như không thể tránh khỏi trong một số thời điểm. “Mối quan hệ đó gần như được thiết kế để luôn tồn tại sự căng thẳng,” ông nói với các phóng viên.

Một phần trọng tâm trong báo cáo của BIS là về rủi ro gia tăng từ chủ nghĩa bảo hộ và sự phân mảnh thương mại toàn cầu. Carstens nhận định đây là những yếu tố “đặc biệt đáng lo ngại” khi chúng đang làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm năng suất và tăng trưởng kinh tế vốn đã kéo dài suốt nhiều thập kỷ.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng nền kinh tế thế giới hiện đang kém khả năng chống chịu hơn trước các cú sốc bên ngoài. Những yếu tố như dân số già hóa, biến đổi khí hậu, bất ổn địa chính trị và đứt gãy chuỗi cung ứng đang tạo ra một môi trường đầy biến động. Nghiên cứu trong báo cáo cho thấy lạm phát tăng mạnh sau đại dịch COVID-19 đã để lại tác động lâu dài đối với nhận thức của người dân về giá cả – một yếu tố quan trọng có thể ảnh hưởng đến kỳ vọng lạm phát trong tương lai.

Ngoài ra, BIS bày tỏ lo ngại về mức nợ công cao đang ngày càng tăng tại nhiều quốc gia, làm gia tăng tính dễ tổn thương của hệ thống tài chính trước biến động lãi suất và làm giảm dư địa chính sách tài khóa. Carstens nhấn mạnh: “Xu hướng này không thể tiếp tục kéo dài,” đồng thời lưu ý rằng chi tiêu quân sự ngày càng tăng có thể khiến tình trạng nợ thêm trầm trọng.

Một điểm đáng chú ý khác trong báo cáo là sự sụt giảm mạnh giá trị đồng USD. Theo Hyun Song Shin – cố vấn kinh tế trưởng của BIS – đồng USD đã giảm 10% giá trị từ đầu năm và đang trên đà ghi nhận mức giảm lớn nhất trong nửa đầu năm kể từ khi chế độ tỷ giá hối đoái linh hoạt được thiết lập vào đầu thập niên 1970. Dù vậy, ông Shin cho biết hiện chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy đây là khởi đầu của một “sự xoay chuyển lớn” khỏi các tài sản định giá bằng USD, như trái phiếu chính phủ Mỹ. Ông lý giải rằng các nhà đầu tư tổ chức và ngân hàng trung ương thường phản ứng chậm và thận trọng, nên cần thêm thời gian để đánh giá.

Tuy nhiên, phân tích ngắn hạn cho thấy việc các nhà đầu tư quốc tế “phòng ngừa rủi ro” đối với các tài sản bằng USD – bao gồm trái phiếu chính phủ Mỹ – đã đóng góp đáng kể vào đà giảm của đồng bạc xanh trong thời gian gần đây. “Cho tới nay, chúng tôi chưa thấy điều gì khiến mình thực sự lo ngại,” ông Shin nói thêm.

BIS cũng lưu ý đến sự phát triển nhanh chóng của các đồng tiền ổn định giá (stablecoin) trong một phần báo cáo công bố trước đó, cho rằng chúng có thể tiềm ẩn rủi ro nếu không được giám sát kỹ lưỡng.

Về tình hình tài chính của chính BIS, tổ chức cho biết đã ghi nhận lợi nhuận ròng đạt 843.7 triệu SDR (tương đương 1.2 tỷ USD), trong khi tổng thu nhập toàn diện đạt mức kỷ lục 3.4 tỷ SDR (5.3 tỷ USD). Dòng tiền gửi ngoại tệ tại ngân hàng cũng tăng lên mức cao mới. “Điều quan trọng là BIS phải duy trì xếp hạng tín nhiệm cao nhất có thể,” Carstens khẳng định.