Trong những ngày cuối cùng của chiến dịch tranh cử tổng thống, các đồng minh của Donald Trump bất ngờ đưa ra thông điệp mới: Hoa Kỳ cần triển khai ngay lập tức các biện pháp cắt giảm ngân sách mạnh mẽ, dù chưa được định hình rõ ràng.

Elon Musk, vốn đã tập trung thảo luận về chính sách nhập cư trong hơn một năm qua, nay tuyên bố sẽ giám sát khoản cắt giảm trị giá 2 nghìn tỷ USD. Con số này tương đương một phần ba ngân sách liên bang - một quy mô đáng lẽ phải đi kèm với kế hoạch triển khai chi tiết, nhưng tất cả những gì Musk đề cập tuần trước chỉ là khái niệm mơ hồ về "khó khăn tạm thời". Bản chất của những khó khăn này là gì? Chủ tịch Hạ viện Michael Johnson mới đây tiết lộ rằng "cải cách y tế sẽ là trọng tâm chính trong chương trình nghị sự" nếu Trump đắc cử, bao gồm một nỗ lực "quyết liệt" nhằm bãi bỏ Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA). John Paulson, tỷ phú quản lý quỹ đầu cơ và là người ủng hộ Trump, cũng vừa lên tiếng ủng hộ việc cắt giảm chi tiêu mạnh mẽ.

Những tuyên bố này ngầm thừa nhận rằng kế hoạch của Trump thiếu khả thi. Thực chất, gần như mọi phát ngôn và hành động của ông và đội ngũ trong suốt chiến dịch đều nhằm né tránh thảo luận về những tác động thực chất đang bị đe dọa.

Nhìn vào thực trạng hiện nay, nền kinh tế Hoa Kỳ nhìn chung đang vận hành hiệu quả, với tốc độ tăng trưởng GDP vượt dự báo so với thời điểm trước đại dịch Covid và trước khi Joe Biden nhậm chức. Tỷ lệ thất nghiệp duy trì ở mức thấp. Lạm phát đã quay về ngưỡng bình thường. Tuy nhiên, mặt bằng lãi suất và thâm hụt ngân sách liên bang vẫn đang ở mức cao không mong muốn. Việc đồng thời giảm cả hai chỉ số này là một thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh dân số đang già hóa.

Trong tình hình này, cả Trump và Kamala Harris đều đề xuất các chính sách có xu hướng làm tăng thâm hụt thay vì giảm. Dù không phải là giải pháp lý tưởng, nhưng có sự chênh lệch đáng kể giữa hai chiến dịch - đề xuất của Trump sẽ làm tăng nợ gấp đôi so với Harris.

Các kế hoạch kinh tế của Trump dự kiến làm tăng nợ quốc gia trong thập kỷ tới gấp đôi so với đề xuất của Harris

Con số này thậm chí còn chưa phản ánh hết sự tương phản. Không chỉ các đề xuất của Trump tạo thêm hàng nghìn tỷ nợ mới, chúng còn buộc phải cắt giảm một cách hệ thống các quyền lợi An sinh Xã hội thông qua một số điều khoản thuế. Phân tích chỉ ra rằng kế hoạch thuế quan của ông sẽ dẫn đến mức thuế cao hơn đối với khoảng 80% dân số. Việc cắt giảm An sinh Xã hội, tăng thuế thuần đối với đại đa số người dân và bổ sung thêm hơn 7 nghìn tỷ USD nợ mới quả thực là một chiến lược mạo hiểm, phản ánh quy mô khổng lồ của các khoản giảm thuế mà Trump đã hứa hẹn với thiểu số người Mỹ thu nhập cao.

Đối với đa số người Mỹ, mức thuế quan đề xuất của Trump sẽ triệt tiêu mọi lợi ích thu nhập có được từ việc gia hạn các khoản giảm thuế

Kể từ khi công bố tranh cử cách đây hai năm, Trump đã khéo léo tránh né mọi cuộc thảo luận trọng yếu về hệ quả thực sự của những ý tưởng này. Thay vào đó, ông liên tục tung ra các thông tin gây nhiễu về người di cư ăn thịt thú cưng cùng nhiều chiêu trò quảng bá kỳ lạ khác.

Tuy nhiên, khi Ngày Bầu cử đến gần, giới doanh nghiệp ủng hộ Trump dường như đã nhận ra rằng các đề xuất của ông không khả thi và có thể gây hỗn loạn cho hệ thống tài chính. Cách duy nhất để cân đối các con số là kết hợp tăng thuế đối với 80% tầng lớp dưới với việc cắt giảm quy mô lớn trong các chương trình như An sinh Xã hội, Medicare, Medicaid, trợ cấp lương thực, viện trợ giáo dục liên bang và các chương trình khác. Mặc dù mức độ cụ thể của những cắt giảm này chưa rõ ràng, Johnson đã bộc lộ rõ ý định nhắm vào các chương trình y tế.

Tóm lại, chương trình nghị sự của Trump bao gồm tăng gánh nặng thuế cho tầng lớp lao động và cắt giảm ngân sách cho chính những chương trình họ phụ thuộc vào, tất cả nhằm tài trợ cho các khoản giảm thuế quy mô lớn dành cho những nhân vật như Musk và Paulson.

Việc công khai thừa nhận điều này một tuần trước Ngày Bầu cử sẽ là một sai lầm chiến thuật. Tuy nhiên, rủi ro chính trị đối với các ông trùm kinh doanh ủng hộ Trump là chiến dịch đang che giấu vấn đề quá kỹ lưỡng. Bằng cách đưa ra nhận xét vào phút chót, họ có thể đạt được cả hai mục tiêu: Ngăn không cho những hậu quả nghiêm trọng từ các đề xuất của Trump chi phối chiến dịch, đồng thời sau đó có thể viện cớ đã nhận được ủy quyền cho những thay đổi triệt để nếu Trump thắng cử.

Thủ thuật này đã trở thành chiêu bài "mồi nhử" chủ đạo trong chiến dịch của Trump.

Trong suốt lần tranh cử tổng thống thứ ba, Trump đã quảng bá rằng việc đưa ông trở lại Nhà Trắng sẽ khôi phục được điều kiện kinh tế năm 2019. Những điều kiện đó, tất nhiên, đã suy giảm nghiêm trọng vào thời điểm ông rời nhiệm sở do đại dịch Covid. Tuy nhiên, Trump đã thành công trong việc thuyết phục nhiều cử tri rằng không chỉ ông vô can với mọi diễn biến năm 2020, mà đại dịch cũng không liên quan gì đến tình trạng lạm phát cao và mức lãi suất mà Hoa Kỳ đã trải qua kể từ sau Covid.

Điều này hoàn toàn không đúng sự thật. Nền kinh tế Hoa Kỳ đã vượt qua đại dịch, dưới sự điều hành của cả Trump và Biden, với mức độ thành công đáng kể. Nhưng cái giá cho thành tựu đó là sự gia tăng đáng kể trong gánh nặng nợ quốc gia của Mỹ.

Phương thức chính sách mà Trump triển khai năm 2017 - kết hợp giữa cắt giảm thuế, tăng chi tiêu công nội địa và mở rộng ngân sách quốc phòng - sẽ không còn khả thi trong bối cảnh năm 2025. Chính sách trục xuất quy mô lớn sẽ làm trầm trọng thêm khó khăn trong việc tài trợ khoản nợ này, thay vì tạo điều kiện thuận lợi như kỳ vọng. Dù không tồn tại giải pháp đơn giản hay không gây tổn thương nào cho các thách thức tài khóa hiện tại, việc cố chấp theo đuổi kế hoạch cắt giảm hàng nghìn tỷ đô la thuế cho nhóm người Mỹ thượng lưu sẽ khiến mọi phương án thay thế còn lại trở nên khắc nghiệt và đau đớn hơn rất nhiều.

Ngay cả Musk cũng buộc phải thừa nhận rằng các chính sách của Trump sẽ kéo theo sự suy giảm, chứ không phải cải thiện mức sống của đại đa số người dân. Ông này biện hộ rằng những "khó khăn tạm thời" này sẽ tạo nền móng cho đà tăng trưởng bền vững hơn trong dài hạn.

Nhưng liệu điều này có cơ sở? Quỹ đạo tăng trưởng nền tảng của kinh tế Hoa Kỳ đã cho thấy những cải thiện đáng kể trong 5 năm qua. Tâm lý bất mãn trong cử tri chủ yếu bắt nguồn từ chuỗi biến động ngắn hạn gây tổn thương sâu sắc: khởi đầu với đại dịch virus, tiếp đến là làn sóng lạm phát hậu Covid, và sau cùng là các đợt tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang.

Toàn bộ những vấn đề này hiện đang trong quá trình phục hồi tích cực. Bất kể các đánh giá về sự suy đồi đạo đức của Trump, từ góc độ chính sách kinh tế, điểm yếu cốt lõi trong chiến dịch của ông ta có thể tóm gọn một cách đơn giản: Ông đang đề xuất áp dụng liệu pháp sốc cho một cơ thể kinh tế vốn đang trong giai đoạn tăng trưởng lành mạnh.

Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả Matthew Yglesias từ Bloomberg