Tuy nhiên, trong bối cảnh tất cả sự chú ý đều đổ dồn vào các rào cản thương mại quốc tế, chúng ta không nên lơ là những trở ngại nội bộ. Tại nhiều quốc gia lớn và khối thương mại, những cản trở trong lưu thông hàng hóa, dịch vụ, nhân lực và vốn giữa các tỉnh thành, bang và tiểu bang đang kìm hãm tăng trưởng kinh tế không kém gì thuế quan nhập khẩu từ bên ngoài.

Giáo sư Simon Evenett từ Trường Kinh doanh IMD quan sát rằng "Rào cản thuế quan dễ thấy và thu hút chú ý của truyền thông. Tuy nhiên, bởi phần lớn hoạt động kinh tế diễn ra trong nước, các trở ngại nội địa có thể còn quan trọng hơn. Các quy định nội bộ đang âm thầm bóp chặt thương mại."

Những hạn chế nội địa có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức, từ hệ thống thuế phức tạp, quy định rối loạn và yêu cầu cấp phép đa dạng đến cơ sở hạ tầng vật lý và số yếu kém kết nối giữa các khu vực. Tương tự như rào cản thuế quan với các nước khác, những trở ngại này cũng gây thiệt hại đến năng suất và khả năng cạnh tranh.

Canada, với diện tích lớn thứ hai thế giới, là một ví dụ điển hình. Hệ thống liên bang phân quyền của Canada trao cho các tỉnh quyền tự chủ rộng rãi trong việc quản lý và giám sát thương mại trong nội bộ. Tuy nhiên, qua nhiều năm, các rào cản quan liêu đã tích tụ dần, tạo nên những hạn chế nghiêm trọng cho luồng hàng hóa trên toàn lãnh thổ.

Nhà kinh tế Salim Zanzana từ RBC Economics phân tích "Nhiều rào cản thương mại được thành lập nhằm bảo vệ các ngành công nghiệp địa phương, duy trì tiêu chuẩn quy định, tạo ra doanh thu và bảo vệ quyền tự chủ của từng khu vực pháp lý."

Báo cáo mới nhất từ Viện Macdonald-Laurier chỉ ra rằng sự khác biệt trong quy định vận tải đường bộ, bao gồm các tiêu chuẩn bằng cấp khác nhau và thời hạn hiệu lực đăng ký rơ-moóc, đã làm tăng 8.3% chi phí vận chuyển hàng hóa. Theo tính toán của IMF, các rào cản thương mại liên tỉnh phi địa lý của Canada có thể tương đương với thuế quan trung bình 21% áp dụng cho hàng hóa và dịch vụ.

Thương mại quốc tế Canada phát triển vượt xa thương mại nội địa và xuất khẩu sang Mỹ nhiều hơn cả thương mại giữa các tỉnh

Đối với Hoa Kỳ, mặc dù Tổng thống Trump quan tâm sâu sắc đến thâm hụt thương mại với các đối tác nước ngoài, quốc gia này cũng gặp phải những trở ngại nội bộ đáng kể đối với hoạt động kinh doanh liên bang. Scott Lincicome, Phó Chủ tịch Viện Cato, nhận định "Chúng ta thường hình dung Hoa Kỳ như một thị trường hoàn toàn thống nhất, tuy nhiên thực tế không hoàn toàn như vậy."

Ông liệt kê các yêu cầu cấp phép nghề nghiệp, chênh lệch thuế và luật quy hoạch đô thị, cùng với vô số quy định khác của từng bang, đều đang cản trở sự lưu thông của hàng hóa, dịch vụ và nhân lực giữa các bang. "Người lao động không thể đến nơi họ được cần nhất, và các doanh nghiệp gặp khó khăn khi mở rộng, đặc biệt khi vượt ra ngoài ranh giới bang."

Dữ liệu từ QuantGov cho thấy sự chênh lệch đáng kinh ngạc về khối lượng thủ tục hành chính giữa các bang Mỹ, thậm chí giữa những bang láng giềng. Lincicome ước tính những ma sát cấp bang có thể khiến Mỹ mất "hàng tỷ, thậm chí hàng nghìn tỷ" USD mỗi năm, xét ra mức vận chuyển hàng hóa nội địa hiện đạt mức khoảng 20.000 tỷ USD hàng năm.

Rào cản thương mại nội bộ cũng là thách thức lớn ở các nước đang phát triển. Tại Trung Quốc, các biểu hiện của chủ nghĩa bảo hộ địa phương bao gồm việc ưu tiên các "nhà vô địch" tỉnh trong đấu thầu, cấp phép và ưu đãi phí. Dù có nguồn lao động đông đảo, người lao động vẫn thiếu sự di chuyển tự do. Hệ thống "Hộ khẩu" ràng buộc quyền lợi phúc lợi với nơi đăng ký, tạo ra rào cản cho người di cư nông thôn khi tiếp cận dịch vụ công ở thành thị.

Camille Boullenois, Phó Giám đốc Rhodium Group, chỉ ra rằng sự cạnh tranh khốc liệt giữa các tỉnh để thu hút doanh nghiệp và đầu tư có thể kích thích hoạt động khu vực tư nhân. "Tuy nhiên, điều này thường dẫn đến cuộc đua giảm thuế vô tận và cuối cùng là thừa công suất."

Ấn Độ với liên minh đa ngôn ngữ các bang cũng đối diện với nhiều rào cản quan liêu phức tạp. Hàng loạt thuế địa phương, giấy phép và hạn chế phân phối nông sản, năng lượng đang làm chậm hoạt động kinh doanh. Chi phí logistics được ước tính chiếm khoảng 14% GDP, so với gần 10% ở các nền kinh tế phát triển. Nghiên cứu cho thấy một phần ba chi phí logistics của Ấn Độ phát sinh từ các điểm yếu trong cơ sở hạ tầng.

Các rào cản trong khối thương mại cũng đáng quan ngại. IMF ước tính các trở ngại thương mại nội khối EU, bao gồm sự khác biệt trong quy định ngân hàng và thị trường vốn, có thể tương đương thuế quan 44% đối với hàng hóa và 110% đối với dịch vụ. ASEAN có thể giảm sự phụ thuộc vào đối tác bên ngoài nếu các rào cản quy định nội bộ, từ phụ phí hải quan đến tiêu chuẩn kỹ thuật, được đơn giản hóa. Hiện tại chỉ khoảng một phần năm xuất khẩu của khối tiêu thụ trên thị trường nội bộ.

Khoảng cách thu nhập giữa các bang giàu nghèo tại Ấn Độ ngày càng gia tăng trong khi cơ sở hạ tầng thương mại vẫn kém so với các nước lớn

Việc dỡ bỏ rào cản nội bộ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Đầu tiên là giảm chi phí và tạo điều kiện cho các nhà sản xuất, nhà cung cấp dịch vụ, người lao động và nhà đầu tư tiếp cận thị trường nội địa rộng lớn hơn. Điều này thúc đẩy lợi ích kinh tế theo quy mô và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân di chuyển đến nơi có việc làm phù hợp. Kết quả tổng thể là tăng năng suất và nâng cao khả năng cạnh tranh xuất khẩu.

Nghiên cứu năm 2016 của Eva Van Leemput từ Hội đồng Dự trữ Liên bang ước tính các rào cản thương mại nội bộ của Ấn Độ chiếm tới 40% tổng chi phí thương mại trung bình. Mặc dù con số này có thể đã giảm nhờ các cải cách, nhưng vẫn cho thấy thuế quan chỉ là một phần trong tổng chi phí thương mại.

Khảo sát của BDO Canada tiết lộ gần 60% doanh nghiệp tham gia thương mại liên tỉnh đã bị cản trở mở rộng hoạt động do rào cản. Chi phí tuân thủ quy định liên tỉnh trung bình ước tính lên tới 274,000 CAD cho mỗi doanh nghiệp hàng năm.

Quy mô thị trường là yếu tố chính thu hút FDI và ảnh hưởng mạnh đến quyết định niêm yết của các công ty nước ngoài

IMF dự báo việc loại bỏ rào cản thương mại liên tỉnh chỉ riêng hàng hóa có thể làm tăng GDP đầu người Canada khoảng 4%. Tại EU, việc hài hòa hóa quy định có thể rút ngắn đáng kể khoảng cách năng suất giữa các nền kinh tế châu Âu tiên tiến và Mỹ.

Đạo luật Công nhận Tương hỗ Australia năm 1992 đã cho phép hàng hóa bán tại bang này có thể bán tại bang khác mà không cần đáp ứng thêm yêu cầu. Thành tựu này đã góp phần đáng kể vào việc tăng vận chuyển hàng hóa nội địa và tăng trưởng năng suất.

Ấn Độ cũng đạt được tiến bộ đáng ghi nhận khi ra mắt hệ thống thuế hàng hóa và dịch vụ thống nhất năm 2017. Phân tích dữ liệu vệ tinh và nhật ký vận tải cho thấy cải cách này đã giúp giảm hơn một phần ba thời gian qua các biên giới bang.

Việc giảm rào cản thương mại nội bộ đã thúc đẩy nền kinh tế Australia và làm bùng nổ vận tải hàng hóa nội địa sau các cải cách

Việc cân bằng giữa quyền tự chủ khu vực và thống nhất kinh tế quốc gia luôn là thách thức phức tạp. Phân quyền cho phép thiết lập chính sách phù hợp với đặc thù kinh tế địa phương, thay vì áp dụng giải pháp "một kích cỡ cho tất cả" từ trung ương. Tuy nhiên, theo thời gian, rào cản quan liêu quá mức sẽ hạn chế cạnh tranh, làm suy yếu khả năng mở rộng của doanh nghiệp và gây khó khăn trong việc phối hợp lao động với cơ hội việc làm.

Nguy cơ gia tăng các rào cản thương mại bên ngoài càng làm nổi bật tầm quan trọng của việc dỡ bỏ trở ngại nội bộ. Canada hiện có sự ủng hộ gần như nhất trí để loại bỏ rào cản liên tỉnh. EU ngày càng quyết liệt thúc đẩy thành lập liên minh vốn mạnh mẽ hơn. Tại Trung Quốc, nhu cầu thúc đẩy việc làm và tiêu dùng cũng làm tăng tầm quan trọng của việc dỡ bỏ rào cản nội bộ.

Các nhà hoạch định chính sách cần nắm bắt cơ hội này, đảm bảo việc tập trung vào cuộc chiến thuế quan không làm cạn kiệt nguồn lực chính trị cần thiết để đơn giản hóa quy định nội bộ và thúc đẩy các thỏa thuận công nhận tương hỗ trong khu vực. Trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng bên ngoài, chuỗi cung ứng nội địa ít nhất có thể khôi phục khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu thông qua việc giảm thiểu những điểm yếu trong nước. Nếu thuế quan giảm trong tương lai, lợi thế sẽ càng trở nên rõ nét hơn.